بسم الله الرحمن الحیم
به نام خداوندی که رحمت عامّش شامل همه و رحمت خاصّش از آن مؤمنين است.
وَالْعَصْرِ ﴿١﴾
سوگند به عصر. (١)
عصر به معنی زمان و تاريخ بشر است؛ زيرا سوگندهای قرآن متناسب با مطلبی است که سوگند به خاطر آن ياد شده، مسلم است که خسران انسان ها در زندگی نتيجه ی گذشتن زمان عمر آنهاست و يا منظور عصر قيام پيامبر خاتم (ص) است، به خاطر اين که برنامه ی چهار ماده ای ذيل سوره در چنين عصری نازل گرديد.[1]
إِنَّ الْإِنسَانَ لَفِي خُسْرٍ ﴿٢﴾
به طور قطع همه ی انسان ها در زيانی هستند. (٢)
به هرحال، انسانها سرمايه های وجود خود را چه بخواهند چه نخواهند از دست می دهند، عمر به سرعت می گذرد، توان و قدرت بدن کاسته مي شود. آرى انسان، همانند كسى است كه سرمايه عظيمى در اختيار داشته باشد، و بى آنكه بخواهد هر روز بخشى از آن سرمايه ها را از او بگيرند، اين طبيعت زندگى دنيا است، طبيعت زيان كردن مداوم! آيه مورد بحث می فرمايد: همه دراين بازار بزرگ زیان می کنند، مگر يک گروه که برنامه ی آنها در آيه بعد بيان شده است.[2]
إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ ﴿٣﴾
مگر کسانی که ايمان آورند و عمل شايسته انجام دهند و يکديگر را به حق سفارش نمودند و به
صبر توصیه کردند(٣)
قرآن کريم برای نجات از آن خسران عظيم برنام ی جامعی تنظيم کرده که در آن بر چهار اصل تکيه شده است! اول) ايمان است که زير بنای همه ی فعّاليّت های انسان را تشکيل می دهد، که شامل ايمان به خدا و صفات او، ايمان به قيامت، حساب و جزا، کتاب های آسمانی، انبيای الهی، اوصيای آنها و همه ی مقدسات می گردد. دوم) اعمال شايسته است، که نه فقط عبادات، يا فقط جهاد در راه خدا، يا فقط کسب علم و دانش است، بلکه هر کار شايسته اي که وسيله ی تکامل نفوس و پرورش اخلاق و قرب الی الله و پيشرفت جامعه ی انسانی در تمام زمينه ها شود. سوم) سفارش يکديگر به حق است، که شامل امر به معروف و نهی از منکر، تعليم و ارشاد جاهل، آگاه کردن غافل، تشويق و تبليغ ايمان و عمل صالح می شود. چهارم) سفارش يکديگر به صبر و استقامت است، که شامل صبر بر اطاعت از فرمان الهی، صبر در برابر معصيت و صبر در برابر مصیبت و حوادث ناگوار می گردد. بنابراين، بعد از مسأله ی شناخت و آگاهی، هر کس در مسير عمل در هر گام با موانعی روبرو است، اگر استقامت و صبر نداشته باشد، هرگز نمی تواند احقاق حق کند و عمل صالحی انجام دهد و يا ايمان خود را حفظ کند.[3]