بسم الله الرحمن الرحیم
به نام خداوندی که رحمت عامّش شامل همه و رحمت خاصّش از آن مؤمنين است.
أَلَمْ تَرَكَيْفَ فَعَلَ رَبُّكَ بِأَصْحَابِ الْفِيلِ ﴿١﴾
آيا نديدی که پروردگارت با اصحاب فيل چه کرد؟ (١)
لشگریان ابرهه با تمام تجهيزاتی که آماده ساخته بودند تا خانه ی خدا را ويران سازند، اما خداوند با لشگری کوچک و ناچيز از پرندگان آنها را در هم کوبيد، تا ضعف و ناتوانی اين انسان مغرور را در برابر قدرتش آشکار کند؟ تعبير به ا لم تر (آيا نديدى؟) با اين كه اين حادثه زمانى رخ داد كه پيامبر (ص) ديده به جهان نگشوده بود، و يا مقارن تولد آن حضرت بود به خاطر آن است كه حادثه مزبور بسيار نزديك به عصر پيغمبر اكرم (ص) بود و به علاوه به قدرى مشهور و معروف و متواتر بود كه گوئى پيغمبر با چشم مباركش آن را مشاهده كرده بود، و جمعى از معاصران پيامبر مسلما آن را با چشم خود ديده بودند. به هر حال اهميت اين حادثه بزرگ به قدرى بود كه آن سال را عام الفيل (سال فيل) ناميدند و مبدأ تاريخ عرب شناخته شد. و در همین سال مطابق مشهور پیامبر (ص) تولد یافت، و جهان به نور وجودش روشن شد.[1]
أَلَمْ يَجْعَلْ كَيْدَهُمْ فِي تَضْلِيلٍ ﴿٢﴾
آيا نقشه ی آنها را باطل نساخت؟ (٢)
آنها قصد داشتند خانه كعبه را خراب كنند، به اين اميد كه به كليساى يمن مركزيت بخشند، و تمام قبائل عرب را متوجه آنجا سازند، اما آنها نه تنها به مقصد خود نرسيدند، بلكه اين ماجرا كه آوازه اش در تمام جزيره عربستان پيچيد بر عظمت مكه و خانه كعبه افزود، و در دل هاى مشتاقان را بيش از پيش متوجه آن ساخت و به آن ديار امنيت بيشترى بخشيد. و منظور از تضليل كه همان گمراه ساختن است، اين است كه آنها هرگز به هدف خود نرسيدند.[2]
وَأَرْسَلَ عَلَيْهِمْ طَيْرًا أَبَابِيلَ ﴿٣﴾ تَرْمِيهِم بِحِجَارَةٍ مِّن سِجِّيلٍ ﴿٤﴾
و بر سر آنها پرندگان گروهی را فرستاد (٣) آنها را با سنگ هايي کلوخين هدف مي گرفتند. (۴)
ابابيل بر خلاف آنچه در زبان هاى مشهور است نام آن پرنده نبود، بعضى آن را به معنى جماعات متفرقه دانسته اند، به اين معنى كه پرندگان مزبور گروه، گروه از هر طرف به سوى لشكر فيل آمدند. به هر حال طير در اينجا معنى جمعى دارد و اين دو واژه طير و ابابيل مجموعا به معنى پرندگان گروه گروه است. آنها پرندگانی کوچک شبيه به پرستو بودند. هر يک از اين پرندگان کوچک سه سنگريزه به اندازه نخود يا کوچکتر با خود داشتند، که يکی را با منقار و دو تا را با پاهای خويش حمل می کردند و اين سنگ های کوچک بر هر کس فرود می آمد او را هلاک مي کرد.[3]
فَجَعَلَهُمْ كَعَصْفٍ مَّأْكُولٍ ﴿٥﴾
و آنها را مانند کاه خرد شده گردانيد. (۵)
“عصف مأکول” به معنای پوست زراعتی است، مانند غلاف نخود و لوبیا و یا گندمی که دانه هایش را خورده باشند. و منظور آيه اين است که، اصحاب فيل بعد از هدف گيری اين پرندگان به صورت جسدهايي بی روح درآمدند، يا اين است که سنگريزه ها به درون دل اصحاب فیل فرو رفته، اندرون شان را سوزانيد.[4]