بسم الله الرحمن الرحیم
به نام خداوندی که رحمت عامّش شامل همه و رحمت خاصّش از آن مؤمنين است.
وَالْمُرْ‌سَلَاتِ عُرْ‌فًا ﴿١﴾ فَالْعَاصِفَاتِ عَصْفًا ﴿٢﴾
سوگند به رسولانی که پی درپی فرستاده می شوند (١) پس همچون تندباد حرکت می‌کنند (٢)
يعنی سوگند به فرشتگان روانه شده به سوی انبيا درحالی که پشت سرهم می آيند و ايشان با سرعت تمام مانند بادهای تند مأموریت خود را انجام می دهند.
وَالنَّاشِرَ‌اتِ نَشْرً‌ا ﴿٣﴾ فَالْفَارِ‌قَاتِ فَرْ‌قًا ﴿٤﴾ فَالْمُلْقِيَاتِ ذِكْرً‌ا ﴿٥﴾ عُذْرً‌ا أَوْ نُذْرً‌ا ﴿٦﴾
سوگند به آنها که می گسترانند و منتشر می سازند (٣) پس کاملا جدا می‌کنند (۴) پس ذکر را إلقاء مي کنند (۵) تا اتمام حجت يا تهدید و بيم باشد (۶)
سوگند می خورم به فرشتگانی که آيات کتب آسمانی را در برابر پيامبران می گسترانند و نشر می دهند و با اين عمل حق را از باطل و حلال را از حرام جدا می سازند. فرشتگان آيات الهی را بر انبيا وحی می کنند تا حجت بر تکذيب گران تمام شود و تهديدی برای غير ايشان باشد.
إِنَّمَا تُوعَدُونَ لَوَاقِعٌ ﴿٧﴾
که آنچه به شما وعده داده می شود البته واقع خواهد شد (٧)
يعنی تمام آن سوگندها برای اين است که خدا برای انسان مسلم سازد که آنچه وعده داده شده، يعنی قيامت و حساب و جزا، همه حق است و ترديدی در وقوع آن نيست. محتوای سوگند ها حاکی از عنايت و تدبير خدا نسبت به انسان است و تمام تلاش فرشتگان برای هدایت انسان صورت می گيرد و اين می فهماند که انسانها مکلف هستند و تکلیف نيز جز با حتمی بودن روز جزا، روزی که مکلّفين عاصی و مطيع به جزای خود برسند تمام نمی شود.
فَإِذَا النُّجُومُ طُمِسَتْ ﴿٨﴾ وَإِذَا السَّمَاءُ فُرِ‌جَتْ ﴿٩﴾ وَإِذَا الْجِبَالُ نُسِفَتْ ﴿١٠﴾ وَإِذَا الرُّ‌سُلُ أُقِّتَتْ ﴿١١﴾
پس درآن هنگام که ستارگان محو و تاريک گردند (٨) و آسمان ازهم بشکافد (٩) و آن هنگام که کوه ها از جا کنده شوند (١٠) و درآن هنگام که رسولان تعيين وقت شوند (١١)
يعنی فرارسیدن روز موعود مستلزم انقراض عالم انسانی و متلاشی شدن نظام جهان می باشد. اگر ستارگان تاريک می شوند و آسمان می شکافد و کوه ها ازجا کنده می شوند و…، همه برای اين است که نظام آخرت غير از نظام دنياست و بايد نظام دنیا متحول شود تا نظام آخرت بر اساس آن حاکم گردد. در آن روز برای پيامبران وقت تعيين می‌شود تا به نوبت بيايند و درباره امّت ها شهادت دهند.
لِأَيِّ يَوْمٍ أُجِّلَتْ ﴿١٢﴾ لِيَوْمِ الْفَصْلِ ﴿١٣﴾ وَمَا أَدْرَ‌اكَ مَا يَوْمُ الْفَصْلِ ﴿١٤﴾
برای چه روزی تأخیر داده شد (١٢) برای روز جدایی (١٣) و تو چه می دانی روز جدایی چه روزی است؟ (١۴)
يعنی شهادت رسولان و گواهی آنها درباره امّت ها برای چه روزی تأخیر داده شده، و خلاصه چه روزی صورت می گيرد؟ می فرمايد: برای روزی که حق از باطل و صفوف مؤمنان از کافران جدا می شود. سپس برای بيان عظمت اين روز می فرمايد: توچه می دانی روز فصل چه روزی است؟
وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِّلْمُكَذِّبِينَ ﴿١٥﴾
وای در آن روز بر تکذیب کنندگان (١۵)
اين جمله تهدید کننده و هشدار دهنده چندین بار دراين سوره تکرار گرديده که بسیار قابل توجه می باشد، اينها همان کسانی هستند که قيامت را انکار کرده و ايمانی به روز جزا و حساب و کتاب نداشتند و مرتکب هر فسق و فجوری می شدند.
أَلَمْ نُهْلِكِ الْأَوَّلِينَ ﴿١٦﴾ ثُمَّ نُتْبِعُهُمُ الْآخِرِ‌ينَ ﴿١٧﴾
آيا ما پيشينيان را هلاک نکرديم (١۶) سپس از پی آنان قومی ديگر را هلاک می کنيم (١٧)
لحن آيه تهدید کننده است و به منکران قيامت هشدار می دهد به اميد آن که از خواب غفلت بيدار شوند. می فرمايد: آيا ما تکذیبگران را که در امّت های اولين بودند هلاک نکرديم مانند قوم عاد و ثمود و نوح، سپس امّت های ديگری را که اعمال شان مشابه آنهاست بدنبال آنها هلاک می کنيم.
كَذَٰلِكَ نَفْعَلُ بِالْمُجْرِ‌مِينَ ﴿١٨﴾
ما با بدکاران اين چنين می کنيم (١٨)
يعنی اگر پرسيده شود چرا هلاک می شوند؟ می فرمايد: سنت ما با مجرمین همين است که مطابق استحقاق آنها با ايشان رفتار می کنیم. در واقع آيات وجود”يوم الفصل” را اثبات می‌کنند چون وقتی می توان ، هلاک کردن قوم مجرم را تصور کرد که آنها مکلّف بوده باشند، و تکلیف نيز وقتی متوجه قومی است که مجازاتی درکار باشد، و مطيع و نافرمان به جزای اعمال شان برسند، و چون کيفر و پاداش دنيوی نمی تواند همه ی کيفر و پاداش باشد، پس بايد يوم الفصل (قیامت) باشد.
وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِّلْمُكَذِّبِينَ ﴿١٩﴾ أَلَمْ نَخْلُقكُّم مِّن مَّاءٍ مَّهِينٍ ﴿٢٠﴾ فَجَعَلْنَاهُ فِي قَرَ‌ارٍ مَّكِينٍ ﴿٢١﴾
وای درآن روز بر تکذیب کنندگان (١٩) آيا ما شما را از آبی پست نيافريديم؟ (٢٠) سپس آن را در قرارگاهی محفوظ قرار داديم (٢١)
در واقع هشدار و تهدید تکذیب کنندگان قيامت ادامه می يابد و اين دفعه آنها را به دنیای جنين می برد تا هم با نشان دادن تدبير خدا و هدفمندی خلفت و هم نمایش قدرت خدا اذهان را متوجه يوم الفصل کند. ما شما را از آبی حقیر که همان نطفه است آفريده ايم و آن آب را در قرارگاهی محفوظ که همان رحم مادران است جای داديم.
إِلَىٰ قَدَرٍ مَّعْلُومٍ ﴿٢٢﴾ فَقَدَرْ‌نَا فَنِعْمَ الْقَادِرُ‌ونَ ﴿٢٣﴾
تا مدتی معين (٢٢) پس ما تقدیر کرديم و چه خوب قادريم (٢٣)
و تا مدتی معلوم که همان مدت حمل است، نطفه را در آنجا نگه داشتيم و تمام حوادثی که در طول زندگی برايتان پيش می آيد اعم از مدت عمر، قيافه، سلامتی، رزق و … را معين کرديم، پس ما چه خوب قادر و تواناييم و چه خوب تعيين و اندازه گيری می کنیم!